สัญลักษณ์ GHS (Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals) เป็นระบบสากลการจัดกลุ่มความเป็นอันตรายและการติดฉลากสารเคมีที่เป็นระบบเดียวกันทั่วโลก พัฒนาขึ้นโดยองค์การสหประชาชาติเพื่อให้ทั่วโลกมีการจัดกลุ่มความเป็นอันตรายของสารเคมีที่เป็นมาตรฐานเดียวกัน โดยคำนึงถึงความเป็นอันตรายทางด้านกายภาพ สุขภาพ และสิ่งแวดล้อม พร้อมกำหนดมาตรฐานการสื่อสารความเป็นอันตรายในรูปของฉลากและเอกสารข้อมูลความปลอดภัยในการปฏิบัติงานกับสารเคมี
ระบบสัญญาลักษณ์ GHS (Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals) เป็นระบบที่ถูกพัฒนาขึ้นโดยUNECE (United Nations Economic Commission for Europe) เพื่อให้มีการจัดหมวดหมู่และป้ายกำกับสารเคมีอย่างเป็นระบบทั่วโลก ทั้งในเรื่องของการจัดหมวดหมู่ความเสี่ยง, ป้ายกำกับ, และแบบฟอร์มข้อมูลด้านความปลอดภัยของสารเคมี
สัญลักษณ์ GHS ประกอบด้วย:
- สัญลักษณ์ต้นฉบับ (Pictograms): ภาพตัวอย่างที่แสดงความเสี่ยงของสารเคมีต่อความปลอดภัยและสุขภาพ เช่น ระเบิด, พิจารณาอย่างระมัดระวัง, มีสารเคมีก่อกำเนิดมลพิษ, เป็นต้น
- คำเตือนในการใช้ (Signal Words): “Danger” หรือ “Warning” จะถูกใช้เพื่อระบุความรุนแรงของความเสี่ยง
- ป้ายกำกับ (Labels): ป้ายกำกับจะประกอบด้วยข้อมูลที่จำเป็นเพื่อความปลอดภัย เช่น ชื่อสารเคมี, ปริมาณ, ความเข้มข้น, วิธีใช้, และคำเตือนเพิ่มเติม
- แผ่นข้อมูลด้านความปลอดภัย (Safety Data Sheets – SDS): เอกสารที่มีข้อมูลละเอียดเกี่ยวกับสารเคมี เช่น สรรพคุณทางกายภาพ, ความเสี่ยงสำหรับคนงาน, มีการจัดเก็บและการทำลาย, เป็นต้น
สัญลักษณ์ GHS เกี่ยวกับสารเคมีอันตรายในโรงงาน มีทั้งหมด 9 สัญลักษณ์ ดังนี้
-
สัญลักษณ์ GHS01 : Explosive (วัตถุระเบิด) แสดงถึงสารเคมีที่อาจเกิดการระเบิดได้เองหรือเมื่อสัมผัสกับสิ่งเร้าภายนอก เช่น ความร้อน แรงกระแทก หรือสารเคมีอื่นๆ
-
สัญลักษณ์ GHS02 : Flammable (สารไวไฟ) แสดงถึงสารเคมีที่อาจติดไฟได้ง่ายและลุกลามอย่างรวดเร็วเมื่อสัมผัสกับแหล่งกำเนิดไฟ เช่น เปลวไฟ ประกายไฟ หรือความร้อน
- สัญลักษณ์ GHS03 : Oxidizing (สารออกซิไดซ์) แสดงถึงสารเคมีที่อาจทำให้เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชันได้ ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดการระเบิดหรือไฟไหม้ได้
- สัญลักษณ์ GHS04 : Compressed Gas (ก๊าซบรรจุภายใต้ความดัน) แสดงถึงสารเคมีที่อยู่ในรูปของก๊าซภายใต้ความดัน ซึ่งอาจเกิดการระเบิดหรือไฟไหม้ได้หากถูกเปิดออกโดยไม่ระมัดระวัง
- สัญลักษณ์ GHS05 : Corrosive (สารกัดกร่อน) แสดงถึงสารเคมีที่อาจทำให้ผิวหนัง ดวงตา หรือเนื้อเยื่ออื่นๆ เกิดการไหม้หรือทะลุได้
- สัญลักษณ์ GHS06 : Toxic (สารพิษ) แสดงถึงสารเคมีที่อาจทำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพหรือชีวิตได้ เช่น สารพิษเฉียบพลัน สารพิษเรื้อรัง สารก่อมะเร็ง สารก่อภูมิแพ้
- สัญลักษณ์ GHS07 : Harmful (สารอันตราย) แสดงถึงสารเคมีที่อาจทำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพหรือชีวิตได้ แต่มีความรุนแรงน้อยกว่าสารพิษ เช่น สารระคายเคือง สารก่อการระคายเคืองตา สารก่อการระคายเคืองผิวหนัง
- สัญลักษณ์ GHS08 : Irritant (สารระคายเคือง) แสดงถึงสารเคมีที่อาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองต่อผิวหนัง ดวงตา หรือระบบทางเดินหายใจ
- สัญลักษณ์ GHS09 : Environmental Hazard (สารที่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมในน้ำ) แสดงถึงสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมในน้ำ สารเคมีเหล่านี้อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำ เช่น สัตว์น้ำ พืชน้ำ และจุลินทรีย์ รวมไปถึงระบบนิเวศโดยรวม
นอกจากสัญลักษณ์ GHS แล้ว ฉลากสารเคมียังต้องมีข้อมูลอื่นๆ ประกอบอยู่ด้วย เช่น ชื่อสารเคมี คำเตือนอันตราย คำแนะนำในการใช้ และข้อมูลความปลอดภัยอื่นๆ
การรู้และเข้าใจสัญลักษณ์ GHS เกี่ยวกับสารเคมีอันตรายในโรงงาน จะช่วยให้ผู้ใช้สามารถป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากสารเคมีได้อย่างมีประสิทธิภาพ